Erkek sivrisineklerin gözleri dişilerin vızıltısıyla aktive oluyor
Bilim insanları bulguların, sıtmayla mücadeleye fayda sağlamasını bekliyor.
Görme becerileri çok kuvvetli olmayan sivrisinekler, genellikle kalabalık gruplar içinde yaşıyor. Bu ortamda dişileri bulup çiftleşmeye çalışan erkeklerin birbirine çarpmamanın bir yolunu bulması gerekiyor.
Current Biology adlı hakemli dergide 30 Ağustos’ta yayınlanan çalışmada sineklerin hem görsel hem de işitsel duyularından yararlanarak bunu başardığı saptandı.
Independent Türkçe’de yer alan haberde bilim insanları Anopheles coluzzii türündeki sivrisinekleri kapalı bir ortamda inceledi. Bu sinekler özellikle Afrika’da sıtmanın yayılmasında önemli bir rol oynuyor.
Ekip, duvarları LED panellerle kaplı bir arenaya yerleştirdikleri erkek sivrisinekleri bağlayarak uçmalarını engelledi. Mümkün olduğunca doğal bir ortam yaratmaya çalışan araştırmacılar, sineklerin parlak pikseller gördüğünü ve bunun sürü içindeki görüntüye benzediğini söylüyor.
Ardından sineklerin görüş alanına bir nesne koyarak başka bir sinek varmış gibi görünmesini sağladılar.
Daha sonra ortama çeşitli frekanslarda sesler vererek sineklerin davranışını incelediler.
Araştırmacılar, frekansları değiştirmelerine rağmen sineklerin, başka bir sineğe karşılık gelen objeye aldırış etmediğini gözlemledi: Ona ulaşmaya da ondan uzaklaşmaya da çalışmıyorlardı.
Ancak dişilerin kanat sesinin frekansını duyan sivrisinekler, hızla kanat çırparak nesneye ulaşmaya çalıştı.
Bağlanmadan rahatça uçabilen sineklerle yapılan deneylerde ise başka birine çarpmak üzere olan sineklerin kanat çırpma hızlarını değiştirdiği gözlemlendi.
Sineklerin diğer erkeklerle çarpışmaktan kaçındığını fark eden ekip, görsel ipuçları kullandıklarını düşünüyor.
Washington Üniversitesi’nden biyolog Dr. Saumya Gupta, ortak yazarı olduğu çalışma hakkında şöyle diyor:
Sivrisineklerin etrafta uçan diğer bireylere ait görsel ipuçlarını görebildiğini tespit etmekle kalmadık, aynı zamanda bir dişi arayan erkeklerin işitsel ipuçlarını görsel ipuçlarıyla birleştirebildiğini gösterdik.
Erkek sivrisinekler ısırma becerisinden yoksun olduğu için sıtma gibi hastalıklar genellikle dişiler tarafından yayılıyor.
Ancak yeni çalışma hastalığın yayılmasını önlemede yine de fayda sağlayabilir. “Dişiler genellikle çiftleştikten sonra ısırarak sıtmayı bulaştırır” diyen Gupta, erkekleri tuzağa düşürerek bu sürecin kesintiye uğratılabileceğini ekliyor.
Makalenin bir diğer yazarı Jeffrey Riffell de sineklerin böcek ilaçlarına direnç göstermeye başlamasından dolayı tuzaklar gibi yöntemlere ağırlık verilmesi gerektiğini belirtiyor.
Çalışmada yer almayan ve sivrisinekler üzerine çalışan Dr. Francesco Baldini, bulguların heyecan verici olduğunu söyleyerek ekliyor:
Sivrisineklerin görsel ipuçlarına sadece gördüklerine göre değil, duyduklarına göre de tepki verdiğini ortaya koyuyor.
Dr. Baldini, çiftleşmenin önüne geçilerek sivrisinek popülasyonlarının kontrol altına alınabileceğini savunuyor.
